Nhận diện những bất cập, rủi ro và nguy cơ phát sinh tham nhũng, lãng phí trong vận hành chính quyền địa phương hai cấp
Trong bối cảnh hệ thống chính quyền hai cấp đang được kiện toàn để vận hành tinh gọn, hiệu quả hơn, công tác phòng ngừa tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trở thành nhiệm vụ then chốt. Việc nhận diện sớm những kẽ hở, rủi ro, bất cập trong cơ chế vận hành chính quyền cấp xã – phường và cấp thành phố không chỉ là yêu cầu của các cơ quan thanh tra, giám sát, mà còn là trách nhiệm của mỗi tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên.
Từ khảo sát thực tế tại địa bàn, Đảng ủy xã Chí Minh đã thực hiện báo cáo đánh giá toàn diện về nguy cơ phát sinh tiêu cực trong nhiều lĩnh vực. Phóng sự dưới đây phản ánh bức tranh tổng quan về những điểm nghẽn cần được cảnh báo, đồng thời giới thiệu các giải pháp đang được kiến nghị, đề xuất.
Mặc dù hệ thống văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước khá đầy đủ, nhưng khi áp dụng vào thực tế hai cấp chính quyền, vẫn còn biểu hiện chồng chéo, thiếu sát với yêu cầu nhiệm vụ mới. Công tác sắp xếp, bố trí cán bộ sau sáp nhập đơn vị hành chính khiến nhiều cán bộ phải kiêm nhiệm quá nhiều lĩnh vực, trong khi tiêu chí đánh giá năng lực chưa thật sự gắn với vị trí việc làm. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý nhà nước chưa theo kịp sự thay đổi của hệ thống.
Ở khía cạnh tuyên giáo – dân vận, thông tin trên mạng xã hội phát triển khó kiểm soát, dễ tác động đến tư tưởng đảng viên và tâm lý nhân dân. Trong khi đó, hệ thống kiểm tra – giám sát ở cơ sở vẫn còn những quy trình rườm rà, thiếu thống nhất, nhất là đối với các chi bộ trường học, trạm y tế, khu dân cư.
Dù nhiều lĩnh vực chưa ghi nhận bất cập về thể chế, song hoạt động thực thi pháp luật lại tiềm ẩn nguy cơ cao. Trong lĩnh vực hộ tịch – chứng thực, tiếp xúc trực tiếp và hồ sơ giấy thủ công dễ dẫn đến tình trạng “gợi ý chi phí”, hồ sơ bị kéo dài hoặc ưu tiên cho người quen. Ở mảng giải quyết khiếu nại – tố cáo, nhiều quy trình còn phức tạp, việc tuân thủ thời hạn chưa nghiêm, nguy cơ can thiệp từ các bên liên quan vẫn hiện hữu.
Việc xử lý vi phạm hành chính cũng bộc lộ rủi ro: thiếu giám sát bằng camera, thiếu phân tích dữ liệu; nhiều khâu phụ thuộc quá nhiều vào cán bộ trực tiếp.
Hoạt động hòa giải cơ sở, phổ biến pháp luật đôi khi mang tính hình thức, hỗ trợ kinh phí chưa rõ ràng, dễ bị lợi dụng để hợp thức hóa hồ sơ thanh quyết toán.
Đặc biệt, công tác tư pháp – hộ tịch tại xã khi cán bộ kiêm nhiệm nhiều việc dẫn đến nguy cơ buông lỏng quản lý, hoặc phát sinh "lợi ích nhóm" trong xử lý hồ sơ.
Không ít lĩnh vực như xây dựng, đất đai, tài nguyên, quy hoạch… chưa phát hiện bất cập về thể chế, nhưng quá trình tổ chức thực hiện vẫn có những nguy cơ phát sinh tiêu cực nếu thiếu giám sát.
Trong lĩnh vực y tế, quản lý hành nghề y dược tư nhân, giám sát cơ sở an toàn thực phẩm, hay quản lý dịch bệnh ở tuyến cơ sở còn hạn chế về nhân lực và trang thiết bị. Giáo dục tiềm ẩn rủi ro trong thu – chi đầu năm học, an toàn trường học, cơ sở vật chất xuống cấp.
Lao động – việc làm dễ xảy ra sai sót trong quản lý hồ sơ chính sách người lao động, hồ sơ người có công; nguy cơ doanh nghiệp nợ BHXH vẫn còn tồn tại. Thương mại – dịch vụ văn hóa như karaoke, internet, quảng cáo… cũng là những lĩnh vực dễ phát sinh vi phạm nếu giám sát chưa chặt.
Với thể dục thể thao, điều kiện cơ sở vật chất, chứng chỉ huấn luyện viên, an toàn tại các giải phong trào cũng cần được siết chặt.
Đặc biệt, thủ tục hành chính là lĩnh vực dễ phát sinh tiêu cực nhất: quy trình rườm rà, nhiều khâu ký duyệt, đôi khi phải bổ sung hồ sơ không cần thiết, tình trạng “ngâm” hồ sơ hoặc gợi ý chi phí để làm nhanh vẫn có thể xảy ra nếu thiếu cơ chế giám sát hiệu quả.
Ở khối cơ quan Đảng, khi vận hành mô hình hai cấp, khối lượng công việc kiểm tra – giám sát tăng nhanh, trong khi quy trình phối hợp chưa thật sự ổn định. Đơn thư khiếu nại tố cáo gia tăng đòi hỏi người làm công tác tham mưu phải có chuyên môn sâu và kinh nghiệm thực tiễn; nhưng thực tế, đội ngũ này vẫn còn thiếu.
Quản lý ngân sách, tài sản công, đầu tư công cũng là lĩnh vực nhạy cảm, dễ phát sinh tiêu cực nếu quy trình không minh bạch, phân cấp chưa chặt chẽ.
Từ những đánh giá nêu trên, xã Chí Minh đề xuất nhiều giải pháp như: Hoàn thiện thể chế, bổ sung văn bản mới, thay thế các quy định không còn phù hợp. Công khai, minh bạch toàn bộ thủ tục hành chính trên cổng thông tin và tại trụ sở xã. Ứng dụng công nghệ số, giảm tiếp xúc trực tiếp, đẩy mạnh dịch vụ công trực tuyến. Tăng cường kiểm tra, giám sát, đặc biệt các lĩnh vực nhạy cảm như đất đai, ngân sách, đầu tư công. Bồi dưỡng, nâng cao năng lực cán bộ, nhất là lĩnh vực kiểm tra, giám sát và tư pháp – hộ tịch. Phát huy vai trò phản biện của Mặt trận Tổ quốc và nhân dân trong việc giám sát thực thi công vụ. Lấy kết quả thực tiễn làm thước đo đánh giá cán bộ, gắn trách nhiệm cá nhân với từng vụ việc cụ thể.
Những cảnh báo, nhận diện và giải pháp trên không chỉ giúp các cấp chính quyền chủ động phòng ngừa tham nhũng, lãng phí mà còn góp phần xây dựng bộ máy chính quyền cơ sở ngày càng trong sạch, vững mạnh. Việc tiếp tục tăng cường minh bạch, hoàn thiện thể chế, chuẩn hóa quy trình và nâng cao phẩm chất, năng lực cán bộ sẽ là “lá chắn” quan trọng, đảm bảo hệ thống chính quyền hai cấp vận hành ổn định, hiệu quả, hướng đến phục vụ nhân dân một cách tốt nhất.